« حضرت آیۀاللّه العظمی مکارم شیرازي » متن تأییدیه مرجع عالیقدر
درباره تفسیر نوجوان
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
قرآن کریم بهترین هدیه خداوند منّان به همه انسانها در طول قرون و اعصار میباشد. بدون شک استفاده صحیح از این کتاب
آسمانی و بکارگیري محتواي آن در زندگی، مستلزم تفکیک و موضوعبندي آیات، متناسب با مخاطبین مختلف خصوصا
گروههاي سنی کودك، نوجوان و جوان میباشد زیرا سراسر این کتاب به استناد آیات 44 سوره فصّلت و 82 اسراء و 57
یونس براي شفا و درمان بیماريهاي جسمی و روحی انسانها نازل شده و مانند داروخانهاي است که گرچه همه داروهاي آن براي
.« هر دارویی براي بیمار خاصی شفابخشتر است » شفاست ولی طبعا
(7)
در همین راستا جناب آقاي دکتر محمد بیستونی مسئول محترم مؤسسه قرآنی تفسیر جوان که اینجانب مدت 10 سال در جریان
تفسیر » فعالیتهاي خوب ایشان در عرصه پژوهشهاي موضوعی قرآنی میباشم و قبلًا تفسیر نمونه را در یک مجموعه تحت عنوان
با « تفسیر نوجوان » خلاصه، ساده سازي و منتشر نموده است، اخیرا مطالب تفسیر نمونه را در یک مجموعه تحت عنوان « جوان
تکیه بر آیات متناسب با گروه سنی یادشده، گزینش و سادهسازي نموده است که در نوع خود بسیار جالب میباشد.
امیدوارم نوجوانان عزیز و خانواده محترم آنها از این سفره معنوي و پربرکت که خوشبختی و سعادت دنیا و آخرت آنها را به
همراه دارد، حداکثر استفاده را بنمایند.
(8)
صفحه 9 از 66
ناصر مکارم شیرازي
1/12/85
(9)
مقدمه
نوجوانی دوره خاصی از زندگی است که در جامعه ما در مقایسه با دوره کودکی و جوانی، کمتر به آن توجه میشود.
استقلالطلبی، پذیرش مسئولیتهاي اجتماعی، کنجکاوي هدفمند، اصرار بر کشف فوري مجهولات و طرح سؤالات پی در پی از
ویژگیهاي شاخص این گروه سنی است.
برگرفته از تفسیر « تفسیر نوجوان » براي پاسخگویی به این نیازها ، مؤسسه قرآنی تفسیر جوان براي نخستین بار در تاریخ اسلام
نمونه تألیف حضرت آیۀ اللّه مکارم شیرازي را براي این گروه سنی منتشر نموده است. این تفسیر براساس ذائقه و سلیقه نوجوانان
عزیز و با انتخاب 2177 آیه از مجموع 6236
10 ) مقدمه )
آیه قرآن کریم تنظیم شده و داراي ویژگیهاي زیراست:
از کل قرآن کریم فقط آیاتی انتخاب شده است که براي نوجوانان ملموس و قابل استفاده بوده و در زندگی روزمره آنها
کاربردي باشد.
حجم مطالب کم و جملهبندي آنها ساده و خلاصه است .
همه آیات، روایات و کلمههاي عربی اعرابگذاري شده است تا راحت خوانده یا آموزش داده شود .
قطع کتاب به اندازه کف دست انتخاب شده تا به راحتی در جیب قرار گرفته و در اوقات فراغت یا انتظار به سادگی در
دسترس قرار گیرد.
« شعرگونه و چشم نواز » صفحه آرایی کتاب
( مقدمه ( 11
است و همه نیم خطها در یک ردیف منظم شدهاند تا چشم در موقع مطالعه خسته نشود.
امیدوارم نوجوانان عزیز از طریق مطالعه این تفسیر با دنیاي زیباي قرآن کریم آشنا شده و پاسخ صحیح بسیاري از سؤالات خود را
دریابند. بدون شک راز شادي، آرامش و خوشبختی در این دریاي زیبا و متنوع نهفته است. خود را به امواج آن بسپارید تا حس
تازهاي را تجربه کنید.
تهران تابستان 1387
دکتر محمد بیستونی
12 ) مقدمه )
88 قالَ الْمَلَاءُ الَّذینَ اسْتَکْبَرُوا مِنْ قَوْمِهِ لَنُخْرِجَنَّکَ یا شُعَیْبُ وَ الَّذینَ امَنُوا مَعَکَ مِنْ قَرْیَتِنآ اَوْ لَتَعُودُنَّ فی مِلَّتِنا قالَ اَوَ لَوْ
کُنّا کارِهینَ
اشرافزورمند و متکبرازقوم او گفتند : اي شعیب ، سوگند یاد میکنیم که تو و کسانی را که به تو ایمان آوردهاند ، از شهر و
آبادي خود بیرون خواهیمکرد یا به آیین ما بازگردید، گفتند : آیا ( میخواهید ما را بازگردانید ) اگر چه مایل نباشیم ؟
ممکن است از ظاهر این تعبیر ( بازگشت به آیین ما ) بعضی چنین تصور کنند که شعیب قبلًا در صف بتپرستان بود ، در حالی که
صفحه 10 از 66
چنین نیست ، بلکه چون شعیب قبلًا مأموریت تبلیغ نداشته و در برابر وضع آنها سکوت میکرد ، آنها چنین میپنداشتهاند که پیرو
آیین بتپرستی است ، در حالی که هیچیک از پیامبران بتپرست نبودهاند، حتی قبلاز زمان نبوّت ، عقل و درایت پیامبران بیش از
این است که دست به چنین کار نابخردانهاي بزنند و به علاوه روي سخن تنها به شعیب نبوده ، بلکه مؤمنان و پیروان او را نیز
شامل میگردد و ممکن است این تعبیر به خاطر آنها باشد .
( جزء نهم ( 13
89 قَدِ افْتَرَیْنا عَلَی اللّهِ کَ ذِبا اِنْ عُدْنا فی مِلَّتِکُمْ بَعْدَ اِذْ نَجّانَااللّهُ مِنْها وَ ما یَکُونُ لَنآ اَنْ نَعُودَ فیهآ اِلاّ اَنْ یَشآءَ اللّهُ رَبُّنا وَسِعَ رَبُّنا کُلَّ
شَیْءٍ عِلْما عَلَی اللّهِ تَوَکَّلْنا رَبَّنَا افْتَحْ بَیْنَنا وَ بَیْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ اَنْتَ خَیْرُ الْفاتِحینَ
اگر ما بهآیین شما بازگردیم، بعد از آنکه خدا ما را از آن نجات بخشیده ، به خدا دروغ بستهایم و شایسته نیست که ما بهآن
بازگردیم ، مگر اینکه خداییکه پروردگار ما است، بخواهد، علم پروردگار ما به همه چیز احاطه دارد، تنها بر خدا توکل
کردهایم، پروردگارا میان ما و قوم ما بهحق داوري کن که تو بهترین داورانی .
14 ) سوره اَعراف )
این جمله در حقیقت توضیح جملهاي است که در آیه قبل به طور سربسته از زبان شعیب گفته شده بود و مفهومش این است که ما
از روي هوي و هوس و با تقلید کورکورانه پشت پا به آیین بتپرستی نزدهایم ، بلکه بطلان این عقیده را به روشنی دریافتهایم و
فرمان خدا را در زمینه توحید با گوش جان شنیدهایم ، با این حال اگر از آیین توحید به شرك بازگردیم ، آگاهانه بر خدا دروغ
بستهایم و مسلّم است خداوند ما را مجازات خواهد کرد .
وَ ما یَکُونُ لَنآ اَنْ نَعُودَ فیهآ اِلاّ اَنْ ) « ممکن نیست ما به آیین شما بازگردیم مگر اینکه خدا بخواهد » : سپس اضافه میکند
یَشآءَ اللّهُ رَبُّنا) .
منظور شعیب درحقیقت این است که ما تابع فرمان خدا هستیم و کمترین سرپیچی از دستور او نداریم ، بازگشت ما به هیچوجه
» ، ممکن نیست ، مگر اینکه خداوند دستور بازگشت بدهد. و بلافاصله اضافه میکند که خداوند نیز چنین دستوري نخواهد داد
چراکه او از
( جزء نهم ( 15
بنابراین هرگز ممکن نیست او از دستوري که داده ، بازگردد ، زیرا کسی از « همهچیز آگاه است و به همهچیز احاطه علمی دارد
دستورش برمیگردد که علمش محدود باشد و اشتباه کند و از دستور خود پشیمان گردد ، اما آنکس که احاطه علمی به همه
چیز دارد ، تجدید نظر براي او ممکن نیست ( وَسِعَ رَبُّنا کُلَّ شَیْءٍ عِلْما ) .
توکل و تکیه ما » : سپس براي اینکه به آنها بفهماند از تهدیدهایشان هراسی ندارد و محکم بر جاي خود ایستاده است ، میگوید
عَلَی اللّهِ تَوَکَّلْنا ) . ) « تنها به خدا است
و سرانجام براياینکه حسن نیّت خود را ثابت کند و چهره حقیقتطلبی و مسالمتجویی خویش را آشکار سازد تا دشمنانش او
پروردگارا میان ما و جمعیت ما ، بهحق حکم و داوري کن و » : را متهم به ماجراجویی و غوغاطلبی نکنند ، میگوید
رَبَّنَا افْتَحْ بَیْنَنا وَ ) « مشکلات و گرفتاريهاي ما را برطرف ساز و درهاي رحمتت را به سوي ما بگشا که بهترین گشایندگانی
بَیْنَ قَوْمِنا
16 ) سوره اَعراف )
بِالْحَقِّ وَ اَنْتَ خَیْرُالْفاتِحینَ ) .
90 وَ قالَ الْمَلَاءُ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ لَئِنِ اتَّبَعْتُمْ شُعَیْبا اِنَّکُمْ اِذا لَخاسِرُونَ
صفحه 11 از 66
اشراف زورمندي که از قوم او کافر شده بودند ، گفتند : اگر از شعیب پیروي کنید ، زیان خواهید دید .
منظورشان همان خسارتهاي مادي بود که دامنگیر مؤمنان به دعوت شعیب میشد ، زیرا آنها مسلما بازگشت به آیین بتپرستی
نمیکردند و بنابراین میبایست به زور از آن شهر و دیار اخراج شوند و املاك و خانههاي خود را بگذارند و بروند .
91 فَاَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَۀُ فَاَصْبَحُوا فی دارِهِمْ جاثِمینَ
سپسزمینلرزه آنهارا فروگرفت و صبحگاهانبه صورت اجساد بیجانی در خانههایشان مانده بودند .
هنگامی که کارشان به اینجا رسید و علاوه بر گمراهی خویش ، در گمراه ساختن دیگران نیز اصرار ورزیدند و هیچگونه امیدي
زلزله سخت و وحشتناکی » ، به ایمان آوردن آنها نبود ، مجازات الهی به حکم قانون قطع ریشه فساد ، به سراغ آنها آمد
« آنها را فراگرفت ، آنچنان که صبحگاهان همگی به صورت اجساد بیجانی در درون خانههایشان افتاده بودند
( جزء نهم ( 17
تعبیرات مختلفی که درباره نابودي این جمعیت آمده است ، هیچگونه منافاتی باهم ندارند ، مثلاً در مورد قوم شعیب ، عامل
« سایبانی از ابر کشنده » ، و در 189 سوره شعراء « صیحه آسمانی » ، و در آیه 94 سوره هود « زلزله » ، مرگشان در آیه مورد بحث
ذکر شده است که همه به یک موضوع بازمیگردد و آن اینکه یک صاعقه وحشتناك آسمانی که از درون ابري تیره و تار
برخاسته بود ، شهر آنها را هدف خود قرار داد و به دنبال آن ( آنچنانکه خاصیت صاعقههاي عظیماست ) زمینلرزه شدیدي
تولید شد و همهچیز آنها را درهم کوبید .
92 اَلَّذینَ کَذَّبُوا شُعَیْبا کَأَنْ لَمْیَغْنَوْا فیهَاالَّذینَ کَذَّبُوا شُعَیْبا کانُوا هُمُ الْخاسِرینَ
18 ) سوره اَعراف )
آنها که شعیب را تکذیب کردند ( آنچنان نابود شدند که ) گویا هرگز در آن (خانهها) سکنی نداشتند، آنها که شعیب را
تکذیب کردند ، آنها زیانکار بودند .
میگوید ، بعید نیست از « مجمع البیان » در « طبرسی » به معنی اقامت در مکانی است و همانطور که « غنی » از ماده « یَغْنَوْا »
به معنی بینیازي گرفته شده باشد ، زیرا کسی که منزل آمادهاي داشته باشد ، از منزلگاه دیگر ، بینیاز « غنی » مفهوم اصلی
میگردد .
گویا ایندو جمله پاسخی است به گفتههاي مخالفان شعیب ، زیرا آنها تهدید کرده بودند که در صورت عدم بازگشت به
آیین سابق ، او و پیروانش را بیرون خواهند کرد ، قرآن میگوید : خداوند آنچنان آنها را نابود کرد که گویی هرگز در
آنجا سکونت نداشتند ، تا چه رسد به اینکه بخواهند دیگران را بیرون کنند .
و نیز در مقابل آنها که میگفتند : پیروي شعیب ، باعث خسراناست، قرآن میگوید: سرانجام کار، نشان داد که مخالفت با
شعیب ، عامل اصلی زیانکاري بود .
( جزء نهم ( 19
93 فَتَوَلّی عَنْهُمْ وَ قالَ یا قَوْمِ لَقَدْ اَبْلَغْتُکُمْ رِسالاتِ رَبّی وَ نَصَحْتُ لَکُمْ فَکَیْفَ اسی عَلی قَوْمٍ کافِرینَ
سپسازآنها رويبرتافتوگفت: من رسالات پروردگارم را به شما ابلاغ کردم و خیرخواهی نمودم ، با این حال چگونه بر حال
قوم بیایمان تأسف بخورم ؟
آیا این جمله را شعیب بعد از نابودي آنها گفت یا قبل از آن ، هر دو احتمال امکان دارد ، ممکن است قبل از نابودي
گفته باشد ، ولی به هنگام شرح ماجرا ، بعد از آن ذکر شده باشد .
ولی باتوجه به آخرین جمله که میگوید : سرنوشت دردناك این قوم کافر ، هیچ جاي تأسف نیست ، بیشتر به نظر میرسد که این
صفحه 12 از 66
جمله را بعد از نزول عذاب گفته باشد و همانطور که در ذیل آیه 79 همین سوره نیز اشاره کردیم ، اینگونه تعبیرات در برابر
مردگان بسیار گفته میشود ( شواهد آن را نیز در همانجا ذکر کردیم ) .
20 ) سوره اَعراف )
94 وَ مآ اَرْسَلْنا فیقَرْیَۀٍ مِنْنَبِیٍّ اِلاّ اَخَذْنآ اَهْلَها بِالْبَأْسآءِ وَ الضَّرّآءِ لَعَلَّهُمْ یَضَّرَّعُونَ
ما در هیچ شهر و آبادي پیامبري را نفرستادیم مگر اینکه اهل آن را به ناراحتیها و خسارتها گرفتار ساختیم شاید ( به خود آیند
و به سوي خدا ) بازگردند .
و این به خاطر آن است که مردم تا در ناز و نعمتند ، کمتر گوش شنوا و آمادگی براي پذیرش حق دارند ، اما هنگامی که در
تنگناي مشکلات قرار میگیرند و نور فطرت و توحید آشکارتر میگردد ، بیاختیار به یاد خدا میافتند و دلهایشان آماده پذیرش
میگردد ، ولی این بیداري که در همه یکسان است ، در بسیاري از افراد زودگذر و ناپایدار است و به مجرد برطرف شدن
مشکلات ، بار دیگر در خواب غفلت فرومیروند ولی براي جمعی ، نقطه عطفی در زندگی محسوب میشود و براي همیشه ، به
سوي حق بازمیگردند و اقوامی که در آیات گذشته از آنها سخن گفته شد ، جزء دسته اول بودند .
( جزء نهم ( 21
سوره