سوره هُود
سوره هُود
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
بنام خداوند بخشنده بخشایشگر
1 الآر کِتبٌاُحْکِمَتْ ءَایتُهُ ثُمَفُصِّلَتْ مِنْلَّدُنْ حَکیمٍ خَبیرٍ
الر اینکتابی استکه آیاتش استحکامیافته سپس تشریح شده ، از نزد خداوند حکیم و آگاه ( نازل گردیده است ) .
این سوره همانند آغاز سوره گذشته و بسیاري از سورههاي دیگر قرآن با بیان اهمیّت این کتاب بزرگ آسمانی شروع میشود ، تا
مردم به محتویات آن بیشتر توجه کنند و با دیده دقیقتري به آن بنگرند .
خود دلیلی است بر اهمیّت این کتاب بزرگ آسمانی که با تمام اعجاز و عظمتش از حروف مقطعه « الر » ذکر حروف مقطعه
.« الآر » تشکیلشدهاست « الف، لام، راء » سادهاي که در اختیار همگان است همچون
در واقع هریک از صفات قرآن که در این آیه آمده ، از یکی از صفات خداوند سرچشمه میگیرد ، استحکام
قرآن از حکمتش و شرح و تفصیل آن از خبیر بودنش .
( جزء یازدهم ( 197
چیست ؟ مفسران بحثهاي فراوان کردهاند و احتمالات زیادي دادهاند ، اما آنچه « فُصِّلَتْ » و « اُحْکِمَتْ » در اینکه فرق میان
صفحه 67 از 73
نزدیکتر از همه ، به مفهوم آیه فوق به نظر میرسد ، این است ، که در جمله این واقعیّت بیان شده است که قرآن مجموعه واحد به
هم پیوستهاي است ، که همچون یک بناي محکم و استوار برجا است و نشان میدهد که از سوي خداوند واحد یکتا نازلشده و
بههمین دلیل هیچگونه تضاد و اختلاف در میان آیاتش دیده نمیشود .
اما در جمله دوم اشاره به این حقیقت است که این کتاب در عین وحدت ، آن چنان شاخهها و شعب فراوان دارد که تمام نیازهاي
روحی و جسمی انسانها را در زیر پوشش خود قرارمیدهد ، بنابراین در عین وحدت، کثیراست و در عین کثرت، واحد .
چهار اصل مهم در دعوت انبیاء
2 اَلاَّ تَعْبُدُوآاْ اِلاَّ اللّهَ اِنَّنی لَکُمْ مِنْهُ نَذیرٌ وَ بَشیرٌ
198 ) سوره هُود )
(دعوت من ایناست) که جز اللّه را نپرستید، من از سوي او براي شما بیمدهنده و بشارت دهندهام .
3 وَ اَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوآا اِلَیْهِ یُمَتِّعْکُمْ مَّتعا حَسَ نا اِلی اَجَلٍ مُّسَمّیً وَ یُؤْتِ کُلَّ ذي فَضْلٍ فَضْلَهُ وَ اِنْ تَوَلَّوْا فَاِنّی اَخافُ عَلَیْکُمْ
عَذابَ یَوْمٍ کَبیرٍ
و اینکهازپروردگار خویش آمرزش بطلبید، سپس بهسوي او باز گردید تا به طرز نیکویی شما را تا مدت معین (از مواهب
زندگی این جهان) بهرهمند سازد و به هر صاحب فضیلتی به مقدار فضیلتش ببخشد و اگر ( از این فرمان ) رويگردان شوید من
بر شما از عذاب روز بزرگی بیمناکم.
این نخستین تفصیل از دستورات این کتاب بزرگ است .
دربرابرنافرمانیها و ظلمو ستم و شركو کفر ، شما را بیم « من براي شما از سوي او نذیر و بشیرم » و دومینبرنامهدعوتم ایناستکه
میدهم وازعکسالعملکارهایتانو مجازاتالهیبرحذرمیدارمودربرابر اطاعت و پاکی و تقوا شما را بشارت به سرنوشتی
سعادتبخش میدهم .
( جزء یازدهم ( 199
سومین دعوتم این است که از گناهان خویش استغفار کنید و از آلودگیها خود را شستشو دهید .
و پس از شستشوي از گناه و پاكشدن در سایهاستغفار، خود را بهصفات « بهسوي او بازگردید » و چهارمین دعوتم ایناست که
الهی بیاراییدکه بازگشت بهسوي او چیزي جز اقتباس از صفات او نیست.
و « جنبه عقیدتی » درواقع چهارمرحلهاز مراحلمهم دعوتبهسويحقدرضمن چهار جمله بیان شده است که دوقسمت آن
و روبنایی ، قبول اصل توحید و مبارزه با شرك و قبول رسالت پیامبر « جنبهعملی » زیربناییدارد و دو قسمت
صلیاللهعلیهوآله دو اصل اعتقادي است .
و شستشوي از گناه و تخلق به صفات الهی که سازندگی را به تمام معنی از نظر عمل در بردارد ، دو دستور عملی قرآن است و اگر
درست بیندیشیم تمام محتواي قرآن در این چهاربخش خلاصه میشود ، این فهرستی است براي همه قرآن و براي تمام
محتواي این سوره .
200 ) سوره هُود )
هرگاه به این برنامهها جامه عمل » : با این چهار دستور را چنین بیان میکند « مخالفت » یا « موافقت » سپس نتیجههاي عملی
بپوشانید خداوند تا پایان عمر شما را از زندگانی سعادتبخشایندنیا بهرهمند و متمتع میسازد: یُمَتِّعْکُمْ مَّتعا حَسَ نا اِلی اَجَلٍ
.« مُّسَمّیً
صفحه 68 از 73
و از آن بالاتر اینکه به هر کس به اندازه کارش ، بهره میدهد و تفاوت مردم را در چگونگی عمل به این چهار اصل به
. « به هر صاحب فضیلتی به اندازه فضیلتش عطا میکند : وَ یُؤْتِ کُلَّ ذِي فَضْلٍ فَضْلَهُ » هیچوجه نادیده نمیگیرد ، بلکه
و اما اگر راه مخالفت را پیش گیرید و در برابر این دستورهاي چهارگانه عقیدتی و عملی سرپیچی کنید ، من از عذاب روز »
همان روز که در دادگاه بزرگ عدل الهی حضور مییابید ( وَ اِنْ تَوَلَّوْا فَاِنّی اَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ « بزرگی بر شما بیمناکم
کَبیرٍ ) .
پیوند دین و دنیا
هنوز کم نیستند که گمان میکنند دینداري فقط براي آباد ساختن
( جزء یازدهم ( 201
سراي آخرت و راحتی پس از مرگ است و اعمال نیک توشهاي است براي سراي دیگر و به نقش مذهب پاك و اصیل در
زندگی این جهان به کلی بیاعتناء هستند و یا اهمیّت کمی براي آن قائلند .
در حالی که مذهب پیش از آنکه سراي آخرت را آباد کند ، آباد کننده سراي دنیا است و اصولاً تا مذهب در این
زندگی اثر نگذارد تأثیري براي آن زندگی نخواهد داشت .
قرآن با صراحت این موضوع را در آیات بسیاري عنوان کرده است و حتی گاه دست روي جزییات مسایل گذاشته چنان
فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ اِنَّهُ کانَ غَفّارا یُرْسِلِ السَّمآءَ » : که در سوره نوح از زبان این پیامبر بزرگ خطاب به قومش میخوانیم
عَلَیْکُمْ مِدْرارا وَ یُمْدِدْکُمْ بِاَمْوالٍ وَ بَنینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ اَنْهارا ... : من به آنها گفتم از گناهان خود استغفار
کنید و با آب توبه آنهارا بشوییدکه خداآمرزندهاست، تا برکات آسمان را پیدرپی بر شما و نهرهاي آب جاري در اختیارتان
9 11 / نوح ) . ) « قرار دهد
202 ) سوره هُود )
یُمَتِّعْکُمْ مَّتعا حَسَ نا اِلی اَجَلٍ مُّسَ مّیً : اگر این اصول را به کار » : به همین دلیل در آیات فوق پس از ذکر این چهار اصل میخوانیم
. « بندید تا پایان عمر به طرز شایسته و نیکویی بهرهمند خواهید شد
4 اِلَی اللّهِ مَرْجِعُکُمْ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ
اللّه است و او بر هرچیز قادر است. » (بدانید)بازگشت شما بهسوي
جمله اول آیه اشاره به اصل پنجمی از اصول تفصیلی قرآن یعنی مسأله معاد و رستاخیز است .
اما هیچگاه فکر نکنید که قدرت شما در برابر قدرت خدا اهمیّتی دارد ، یا میتوانید از فرمان او و دادگاه عدالتش فرارکنید و نیز
تصور نکنید که او نمیتواند استخوانهاي پوسیده شما را بعد از مرگ جمعآوري کند و لباس حیات و زندگی نوینی بر آن بپوشاند
. « چرا که او بر همه چیز قادر و تواناست : وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ »
5 اَلَاآ اِنَّهُمْ یَثْنُونَ صُدُورَهُمْ لِیَسْتَخْفُوا مِنْهُ اَلا حینَ یَسْتَغْشُونَثِیابَهُمْیَعْلَمُ مایُسِرُّونَ وَمایُعْلِنُونَ اِنَّهُ
( جزء یازدهم ( 203
عَلیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ
آگاهباشید هنگامیکه آنها (سرهارا بههم نزدیک ساخته و ) سینههایشان را درکنار هم قرار میدهند تا خود ( و سخنان خویش )
رااز او ( پیامبر ) پنهان دارند ، آگاه باشید آنگاه که آنها لباسهایشان را به خود میپیچند و خویش را در آن پنهانمیدارند (
خداوند ) از درون و برون آنها با خبر است، چرا که او از اسرار درون سینهها آگاه است .
صفحه 69 از 73
در اصل به معنی نزدیک ساختن قسمتهاي مختلف چیزي به یکدیگر است ، مثلًا در مورد تا کردن لباس و « ثَنْی » از ماده « یَثْنُونَ »
گفته میشود به خاطر آن است که یکی را در کنار دیگر قرار میدهیم « اِثْنان » و اینکه به دونفر « ثَنی ثَوْبَهُ » : پارچه گفته میشود
گفته میشود به خاطر آن است که صفات برجسته طرف را یکی پس از دیگري « ثَناخوانی » و اگر به مداحی کردن
میشمرند .
این ماده به معنی خم شدن نیز آمده است چرا که انسان بااین کار
204 ) سوره هُود )
قسمتهایی از بدن خود را به یکدیگر نزدیک میسازد .
و بهمعنی دردلگرفتنکینهآمدهاست، چراکه بااینکارانسان عداوت شخص یا چیزي رابهدلنزدیکمیسازد. اینتعبیردر ادبیات عرب
.« اِثْنَوْنی صَدْرُهُ عَلَی البَغْضاءِ: او کینه مرابه دل گرفت »: دیده میشود که
ظاهري و باطنی دشمنان « مخفی کاري » با توجه به آنچه ذکر شد چنین به نظر میرسد که تعبیر فوق ممکن است اشاره به هرگونه
پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله باشد که از یک سو با در دل داشتن کینه و عداوتش در ظاهر با زبان شیرین اظهار دوستی میکردند و
از سوي دیگر به هنگام گفتگو با یکدیگر سرها را به هم نزدیک و سینهها را به عقب داده و حتی لباسها را به سر میکشیدند که
بدگویی و توطئهها را به صورت مرموزي بهیکدیگر برسانند ، تا کسی از راز آنها آگاه نشود .
آیه به اشاره به یکی از کارهاي دشمنان اسلام و پیامبر صلیاللهعلیهوآله میکندکهبااستفادهازروشنفاقآمیز و
( دورکِشیازحقمیخواستندماهیّت خود را از نظرها پنهان سازند تا گفتار حق را نشنوند .( 1
( جزء یازدهم ( 205
مراجعه شود . « مفردات راغِب » ، « مجمعالبیان » -1 به
206 ) سوره هُود )
درباره