97) سوره قدر این سوره در مکه نازل شده و داراي 5 آیه است )
اشاره
ص : 177
محتوي و فضیلت سوره قدر
محتواي این سوره چنان که از نامش نیز پیدا است بیان نزول قرآن مجید در شب قدر است،و سپس بیان اهمیت شب قدر و
برکات و آثار آن.
در اینکه این سوره در"مکه"نازل شده،یا مدینه؟مشهور میان مفسران "مکی"بودن آن است،ولی بعضی احتمال داده اند که در
مدینه نازل شده است، زیرا در روایتی آمده که پیغمبر اکرم ص در خواب دید که"بنی امیه"از منبر او بالا رفته اند،این امر بر
پیامبر گران آمد و ناراحت شد،سوره قدر نازل گردید و پیامبر را تسلی دارد(لذا بعضی لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ را ناظر به
.( مدت حکومت بنی امیه که حدود یکهزار ماه بود می دانند)و می دانیم مسجد و منبر در مدینه تشکیل شد نه در مکه ( 1
ولی معروف چنان که گفتیم"مکی"بودن است،و این روایت ممکن است از قبیل تطبیق باشد نه شان نزول:
در فضیلت تلاوت این سوره همین بس که از پیغمبر اکرم ص نقل است که فرمود:
من قرأها اعطی من الاجر کمن صام رمضان و احیا لیله القدر:
.( "هر کس آن را تلاوت کند مانند کسی است که ماه رمضان را روزه گرفته، و شب قدر را احیا داشته است" ( 2
در حدیث دیگري از امام باقر ع می خوانیم:
اللّ "کسی که سوره انا
اللّ ،و من قرأها سرا کان کالمتشحط بدمه فی سبیل ه
من قرأ انا انزلناه بجهر کان کشاهر سیفه فی سبیل ه
انزلناه را بلند و آشکار بخواند مانند کسی است که در
ص : 178
. 1) "روح المعانی"جلد 30 صفحه 188 و"در المنثور"جلد 6 صفحه 371 -1
. 2) "مجمع البیان"جلد 10 صفحه 516 -2
راه خدا شمشیر کشیده و جهاد می کند،و کسی که بطور پنهان بخواند مانند کسی است که در راه خدا به خون آغشته است"
.(1)
واضح است این همه فضیلت از آن کسی نیست که آن را می خواند و حقیقتش را درك نمی کند،بلکه از آن کسی است که
می خواند و می فهمد و به محتوایش جامه عمل می پوشاند،قرآن را بزرگ می شمرد و آیاتش را در زندگی پیاده می کند.
ص : 179
1) همان مدرك. -1
[ [سوره القدر ( 97 ): آیات 1 تا 5
اشاره
( ا لَیْلَهُ اَلْقَدْرِ ( 2) لَیْلَهُ اَلْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ( 3 اكَ م ا أَدْر اهُ فِی لَیْلَهِ اَلْقَدْرِ ( 1) وَ م إِنّ أَنْزَلْن
ا ;lt;br/gt منِ اَلرَّحِیمِ اَللّ اَلرَّحْ
بِسْمِ هِ
( حَتّ مَطْلَعِ اَلْفَجْرِ ( 5
ی هِی سَلا م ( ا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ ( 4 اَلْمَلا وَ اَلرُّوحُ فِیه ئِکَهُ تَنَزَّلُ
ترجمه:
بنام خداوند بخشنده مهربان 1-ما آن(قرآن)را در شب قدر نازل کردیم.
-2 و تو چه می دانی شب قدر چیست؟! 3-شب قدر بهتر از هزار ماه است!
ص : 180
-4 فرشتگان و"روح"در آن شب به اذن پروردگارشان براي(تقدیر)هر کار نازل می شوند.
-5 شبی است مملو از سلامت(و برکت و رحمت)تا طلوع صبح!
تفسیر:
شب قدر شب نزول قرآن!
ضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِیهِ از آیات قرآن به خوبی استفاده می شود که قرآن مجید در ماه مبارك رمضان نازل شده است:" شَهْرُ رَمَ
الْقُرْآنُ "(بقره 185 ) و ظاهر این تعبیر آن است که تمام قرآن در این ماه نازل گردید.
اهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ ). إِنّ أَنْزَلْن
و در نخستین آیه سوره قدر می افزاید:"ما آن را در شب قدر نازل کردیم" ( ا
اهُ "به قرآن باز می گردد و ابهام ظاهري آن إِنّ أَنْزَلْن
گر چه در این آیه صریحا نام قرآن ذکر نشده ولی مسلم است که ضمیر " ا
براي بیان عظمت و اهمیت آن است.
اهُ (ما آن را نازل کردیم)نیز اشاره دیگري به عظمت این کتاب بزرگ آسمانی است که خداوند نزول آن را به إِنّ أَنْزَلْن
تعبیر به ا
خودش نسبت داده مخصوصا با صیغه متکلم مع الغیر که مفهوم جمعی دارد و دلیل بر عظمت است.
نزول آن در شب"قدر"همان شبی که مقدرات و سرنوشت انسانها تعیین می شود دلیل دیگري بر سرنوشت ساز بودن این
کتاب بزرگ آسمانی است.
از ضمیمه کردن این آیه با آیه سوره بقره نتیجه گیري می شود که شب قدر در ماه مبارك رمضان است،اما کدام شب
است؟از قرآن چیزي در این مورد استفاده نمی شود،ولی روایات در این باره بحث فراوان کرده اند که در پایان تفسیر این
سوره به خواست خدا در این زمینه و مسائل دیگر سخن خواهیم گفت.
ص : 181
در اینجا سؤالی مطرح است و آن اینکه هم از نظر تاریخی و هم از نظر ارتباط محتواي قرآن با حوادث زندگی پیغمبر اکرم
ص مسلم است که این کتاب آسمانی به طور تدریجی و در طی 23 سال نازل گردید،این امر چگونه با آیات فوق که می
گوید در ماه رمضان و شب قدر نازل شده است سازگار می باشد؟ پاسخ این سؤال-به گونه اي که بسیاري از محققان گفته
اند این است که قرآن داراي دو نزول بوده است.
نزول دفعی که در یک شب تمام آن بر قلب پاك پیغمبر اکرم ص یا بیت المعمور یا از لوح محفوظ به آسمان دنیا نازل
گردید.
و نزول تدریجی که در طول بیست و سه سال دوران نبوت انجام گرفت(شرح این مطلب را ذیل آیه 3 سوره دخان جلد 21
تفسیر نمونه صفحه 148 به بعد بیان کرده ایم).
بعضی نیز گفته اند آغاز نزول قرآن در لیله القدر بوده نه تمام آن ولی این بر خلاف ظاهر آیه است که می گوید ما قرآن را
در شب قدر نازل کردیم.
قابل توجه اینکه:در باره نازل شدن قرآن در بعضی از آیات تعبیر به "انزال"و در بعضی تعبیر به"تنزیل"شده است،و از پاره اي
از متون لغت استفاده می شود که"تنزیل"معمولا در جایی گفته می شود که چیزي تدریجا نازل گردد، ولی"انزال"مفهوم
وسیعتري دارد که نزول دفعی را نیز شامل می گردد ( 1)این تفاوت تعبیر که در آیات قرآن آمده می تواند اشاره به دو نزول
فوق باشد.
*** در آیه بعد براي بیان عظمت شب قدر می فرماید:"تو چه می دانی شب قدر
ص : 182
1) مفردات راغب ماده نزل -1
ا لَیْلَهُ الْقَدْرِ ). اكَ م ا أَدْر چیست؟"( وَ م
*** و بلافاصله می گوید:"شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتر است" ( لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ).
این تعبیر نشان می دهد که عظمت این شب به قدري است که حتی پیغمبر اکرم ص با آن علم وسیع و گسترده اش قبل از
نزول این آیات به آن واقف نبود.
می دانیم هزار ماه بیش از هشتاد سال است،به راستی چه شب با عظمتی است که به اندازه یک عمر طولانی پر برکت ارزش
دارد.
در بعضی از تفاسیر آمده است که پیغمبر اکرم ص فرمود:"یکی از بنی اسرائیل لباس جنگ در تن کرده بود و هزار ماه از تن
اللّ بود،اصحاب و یاران تعجب کردند و آرزو داشتند چنان فضیلت و
بیرون نیاورد و پیوسته مشغول(یا آماده)جهاد فی سبیل ه
.( افتخاري براي آنها نیز میسر می شد،آیه فوق نازل گشت و بیان کرد که"شب قدر از هزار ماه برتر است" ( 1
در حدیث دیگري نیز آمده است که پیغمبر اکرم ص از چهار نفر از بنی اسرائیل که هشتاد سال عبادت خدا را بدون عصیان
انجام داده بودند سخن به میان آورد،اصحاب آرزو کردند که اي کاش آنها هم چنین توفیقی پیدا می کردند آیه فوق در این
.( زمینه نازل شد ( 2
در اینکه عدد هزار در اینجا براي"تعداد"است یا"تکثیر"؟بعضی گفته اند:براي تکثیر است،و ارزش شب قدر از هزاران ماه نیز
برتر می باشد، ولی روایاتی که در بالا نقل کردیم نشان می دهد که عدد مزبور براي تعداد است،
ص : 183
. 1 و 2) "در المنثور"جلد 6 صفحه 371 -1
-2
و اصولا عدد همیشه براي تعداد است مگر اینکه قرینه روشنی بر تکثیر باشد. سپس به توصیف بیشتري از آن شب بزرگ
لائِکَهُ وَ پرداخته،می افزاید:فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان براي تقدیر هر کار نازل می شوند" ( تَنَزَّلُ الْمَ
ا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ ). الرُّوحُ فِیه
با توجه به اینکه"تنزل"فعل مضارع است،و دلالت بر استمرار دارد (در اصل"تتنزل"بوده)روشن می شود که شب قدر
مخصوص به زمان پیغمبر اکرم ص و نزول قرآن مجید نبوده،بلکه امري است مستمر و شبی است مداوم که در همه سال تکرار
می شود.
در اینکه منظور از روح کیست؟بعضی گفته اند:"جبرئیل امین"است که "روح الامین"نیز نامیده می شود،و بعضی"روح"را به
ا ":"همانگونه که بر پیامبران ا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِن ذلِکَ أَوْحَیْن معنی"وحی"تفسیر کرده اند،به قرینه آیه 52 سوره شوري""و کَ
پیش وحی فرستادیم بر تو نیز به فرمان خود وحی کردیم".
بنا بر این مفهوم آیه چنین می شود:"فرشتگان با وحی الهی در زمینه تعیین مقدرات در آن شب نازل می شوند".
در اینجا تفسیر سومی وجود دارد که از همه نزدیکتر به نظر می رسد،و آن اینکه"روح"مخلوق عظیمی است ما فوق
فرشتگان،چنان که در حدیثی از امام صادق ع نقل شده است که شخصی از آن حضرت سؤال کرد:"آیا روح همان جبرئیل
است"؟امام ع در پاسخ فرمود:"
اللّ عز و جل یقول:تنزل الملائکه و الروح"؟ "جبرئیل از ملائکه
جبرئیل من الملائکه، و الروح اعظم من الملائکه،ا لیس ان ه
است،و روح اعظم از ملائکه است،مگر خداوند
ص : 184
.( متعال نمی فرماید:ملائکه و روح نازل می شوند"؟ ( 1
یعنی به قرینه مقابله،این دو با هم متفاوتند،تفسیرهاي دیگري نیز براي کلمه"روح"در اینجا ذکر شده چون دلیلی براي آنها
نبود از آن صرفنظر گردید.
منظور از" مِنْ کُلِّ أَمْرٍ "این است که فرشتگان براي تقدیر و تعیین سرنوشتها و آوردن هر خیر و برکتی در آن شب نازل می
شوند،و هدف از نزول آنها انجام این امور است.
.( یا اینکه هر امر خیر و هر سرنوشت و تقدیري را با خود می آورند ( 2
بعضی نیز گفته اند منظور این است که آنها به امر و فرمان خدا نازل می شوند،ولی مناسب همان معنی اول است.
تعبیر به"ربهم"که در آن تکیه روي مساله ربوبیت و تدبیر جهان شده است. تناسب نزدیکی با کار این فرشتگان دارد که آنها
براي تدبیر و تقدیر امور نازل می شوند و کار آنها نیز گوشه اي از ربوبیت پروردگار است. و در آخرین آیه می فرماید:"شبی
حَتّ مَطْلَعِ الْفَجْرِ ).
ی هِی سَلا م است آکنده از سلامت و خیر و رحمت تا طلوع صبح"( هم قرآن در آن نازل شده،هم عبادت و احیاء آن معادل هزار ماه است، هم خیرات و برکات الهی در آن شب نازل می
شود،هم رحمت خاصش شامل حال بندگان می گردد،و هم فرشتگان و روح در آن شب نازل می گردند.
بنا بر این شبی است سرتاسر سلامت،از آغاز تا پایان،حتی طبق بعضی از
ص : 185
. 1) تفسیر برهان جلد 4 صفحه 481 -1
2) طبق تفسیر اول"من"به معنی"لام"است،و مفهوم" مِنْ کُلِّ أَمْرٍ " "لاجل کل امر"می باشد،و بنا بر تفسیر دوم"من"به -2
معنی"باء مصاحبت"می باشد.
روایات در آن شب شیطان در زنجیر است و از این نظر نیز شبی است سالم و توأم با سلامت.
بنا بر این اطلاق"سلام"که به معنی سلامت است بر آن شب(به جاي اطلاق سالم)در حقیقت نوعی از تاکید است همانگونه
که گاه می گوئیم فلان کس عین عدالت است.
بعضی نیز گفته اند که اطلاق"سلام"بر آن شب به خاطر این است که فرشتگان پیوسته به یکدیگر یا به مؤمنان سلام می
کنند،یا به حضور پیامبر ص و جانشین معصومش می رسند و سلام عرضه می دارند.
جمع میان این تفسیرها نیز امکان پذیر است.
به هر حال شبی است سراسر نور و رحمت و خیر و برکت و سلامت و سعادت و بی نظیر از هر جهت.
در حدیثی آمده است که از امام باقر سؤال شد:"آیا شما می دانید شب قدر کدام شب است؟فرمود:
کیف لا نعرف و الملائکه تطوف بنا فیها :
.( "چگونه نمی دانیم،در حالی فرشتگان در آن شب در گرد ما دور می زنند"! ( 1
در داستان ابراهیم ع آمده است که چند نفر از فرشتگان الهی نزد او آمدند و بشارت تولد فرزند براي او آوردند و بر او سلام
کردند(هود- 69 ) می گویند لذتی که ابراهیم ع از سلام این فرشتگان برد با تمام دنیا برابري نداشت،اکنون باید فکر کرد که
وقتی گروه گروه فرشتگان در شب قدر نازل می شوند و بر مؤمنان سلام می کنند چه لذت و لطف و برکتی دارد؟! وقتی
ابراهیم ع را در آتش نمرودي افکندند فرشتگان آمدند و بر او سلام کردند ،و آتش بر او گلستان شد،آیا آتش دوزخ به
برکت سلام فرشتگان بر مؤمنان در شب قدر"برد"و"سلام"نمی شود؟
ص : 186
.( 1) "تفسیر برهان"جلد 4 صفحه 488 (حدیث 29 -1
.( آري این نشانه عظمت امت محمد ص است که در آنجا بر خلیل ع نازل می شوند و در اینجا بر این امت اسلام ( 1
***
نکته ها:
اشاره
-1 چه اموري در شب قدر مقدر می شود؟
در پاسخ این سؤال،که چرا این شب،شب قدر نامیده شده؟سخن بسیار گفته اند،از جمله اینکه:
-1 شب قدر به این جهت"قدر"نامیده شده که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می شود،شاهد این معنی
ا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ : کُنّ مُنْذِرِینَ فِیه
ا إِن ّ
ارَکَهٍ ا اهُ فِی لَیْلَهٍ مُب إِنّ أَنْزَلْن
سوره دخان است که می فرماید: ا
"ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم،و ما همواره انذار کننده بوده ایم،در آن شب که هر امري بر طبق حکمت
.( خداوند تنظیم و تعیین می گردد" (دخان- 3 و 4
این بیان هماهنگ با روایات متعددي است که می گوید:در آن شب، مقدرات یک سال انسانها تعیین می گردد،و ارزاق و
سرآمد عمرها،و امور دیگر، در آن لیله مبارکه تفریق و تبیین می شود.
البته این امر هیچگونه تضادي با آزادي اراده انسان و مساله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق
شایستگیها و لیاقتهاي افراد،و میزان ایمان و تقوي و پاکی نیت و اعمال آنها است.
یعنی براي هر کس آن مقدر می کنند که لایق آن است،یا به تعبیر دیگر زمینه هایش از ناحیه خود او فراهم شده،و این نه تنها
منافاتی با اختیار ندارد
ص : 187
. 1) "تفسیر فخر رازي"جلد 32 صفحه 36 -1
و بلکه تاکیدي بر آن است.
-2 بعضی نیز گفته اند آن شب را از این جهت شب قدر نامیده اند که داراي قدر و شرافت عظیمی است (نظیر آنچه در آیه 74
اللّ حَقَّ قَدْرِهِ "آنها قدر خداوند را نشناختند").
ا قَدَرُوا هَ سوره حج آمده است م
-3 گاه نیز گفته اند به خاطر آن است که قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر،و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل
گردید.
-4 یا اینکه شبی است که مقدر شده قرآن در آن نازل گردد.
-5 یا اینکه کسی که آن شب را احیا بدارد صاحب قدر و مقام و منزلت می شود.
-6 یا اینکه در آن شب،آن قدر فرشتگان نازل می شوند که عرصه زمین بر آنها تنگ می شود،چون تقدیر به معنی-تنگ
.( گرفتن نیز آمده است مانند وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ (طلاق- 7
جمع میان تمام این تفسیرها در مفهوم گسترده"لیله القدر"کاملا ممکن است هر چند تفسیر اول از همه مناسبتر و معروفتر
است.
-2 شب قدر کدام شب است؟ در اینکه"لیله القدر"در ماه رمضان است تردیدي نیست،چرا که جمع میان آیات قرآن همین
معنی را اقتضا می کند،از یک سو می گوید:قرآن در ماه رمضان نازل شده(بقره- 185 )و از سوي دیگر می فرماید:در شب قدر
نازل گردیده(آیات مورد بحث).
ولی در اینکه کدام شب از شبهاي ماه رمضان است؟گفتگو بسیار است، و در این زمینه تفسیرهاي زیادي شده،از جمله شب
اول،شب هفدهم،شب نوزدهم،شب بیست و یکم،شب بیست و سوم،شب بیست و هفتم،و شب بیست و نهم.
ولی مشهور و معروف در روایات این است که در دهه آخر ماه رمضان و شب
ص : 188
بیست و یکم یا بیست و سوم است،لذا در روایتی می خوانیم که در دهه آخر ماه مبارك پیغمبر اکرم ص تمام شبها را احیا می
داشت و مشغول عبادت بود.
و در روایتی از امام صادق ع آمده است که"شب قدر شب بیست و یکم یا بیست و سوم است"،حتی هنگامی که راوي اصرار
کرد کدامیک از این دو شب است و گفت:اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت کنم کدامیک را انتخاب نمایم؟! امام ع تعیین
.( نفرمود،و افزود،ما ایسر لیلتین فیما تطلب:"چه آسان است دو شب براي آنچه می خواهی"! ( 1
ولی در روایات متعددي که از طرق اهل بیت ع رسیده است بیشتر روي شب بیست و سوم تکیه شده،در حالی که روایات اهل
سنت بیشتر روي"شب بیست و هفتم"دور می زند.
در روایتی از امام صادق ع نیز نقل شده که فرمود:
التقدیر فی لیله القدر تسعه عشر،و الإبرام فی لیله احدي و عشرین و الامضاء فی لیله ثلاث و عشرین.
"تقدیر مقدرات در شب نوزدهم،و تحکیم آن در شب بیست و یکم،و امضاء در شب بیست و سوم است ( 2)و به این ترتیب
بین روایات جمع می شود.
ولی به هر حال هاله اي از ابهام شب قدر را به خاطر جهتی که بعدا به آن اشاره می شود،فرا گرفته است.
***
-3 چرا شب قدر مخفی است؟
بسیاري معتقدند مخفی بودن شب قدر در میان شبهاي سال،یا در میان شبهاي
ص : 189
. 1) "نور الثقلین"جلد 5 صفحه 625 حدیث 58 -1
2) "نور الثقلین"جلد 5 صفحه 626 حدیث 62 -2
ماه مبارك رمضان براي این است که مردم به همه این شبها اهمیت دهند،همانگونه که خداوند رضاي خود را در میان انواع
طاعات پنهان کرده تا مردم به همه طاعات روي آورند،و غضبش را در میان معاصی پنهان کرده تا از همه بپرهیزند، دوستانش
را در میان مردم مخفی کرده تا همه را احترام کنند،اجابت را در میان دعاها پنهان کرده تا به همه دعاها رو آورند،اسم اعظم را
در میان اسمائش مخفی ساخته تا همه را بزرگ دارند،و وقت مرگ را مخفی ساخته تا در همه حال آماده باشند.
و این فلسفه مناسبی به نظر می رسد.
***
-4 آیا شب قدر در امتهاي پیشین نیز بوده است؟
ظاهر آیات این سوره نشان می دهد که شب قدر مخصوص زمان نزول قرآن و عصر پیامبر اسلام ص نبوده،بلکه همه سال تا
پایان جهان تکرار می شود.
حَتّ مَطْلَعِ الْفَجْرِ "که نشانه
ی هِی سَلا م تعبیر به فعل مضارع(تنزل)که دلالت بر استمرار دارد،و همچنین تعبیر به جمله اسمیه" دوام است نیز گواه بر این معنی است.
بعلاوه روایات بسیاري که شاید در حد تواتر باشد نیز این معنی را تایید می کند.
ولی آیا در امتهاي پیشین نیز بوده است یا نه.
صریح روایات متعددي این است که این از مواهب الهی بر این امت می باشد، چنان که در حدیثی از پیغمبر اکرم ص آمده
است که فرمود:
اللّ وهب لامتی لیله القدر لم یعطها من کان قبلهم :خداوند به امت من شب قدر را بخشیده و احدي از امتهاي پیشین از این
ان ه
.( موهبت برخوردار نبودند" ( 1
ص : 190
1) "در المنثور"جلد 6 صفحه 371 -1
در تفسیر آیات فوق نیز بعضی از روایات دلالت بر این مطلب دارد.
***
-5 چگونه شب قدر برتر از هزار ماه است؟
ظاهر این است که بهتر بودن این شب از هزار ماه،به خاطر ارزش عبادت و احیاي آن شب است،و روایات فضیلت لیله القدر و
فضیلت عبادت آن که در کتب شیعه و اهل سنت فراوان است این معنی را کاملا تایید می کند.
علاوه بر این،نزول قرآن در این شب،و نزول برکات و رحمت الهی در آن، سبب می شود که از هزار ماه برتر و بالاتر باشد.
در حدیثی از"امام صادق" ع آمده است که به"علی بن ابی حمزه ثمالی" فرمود:"فضیلت شب قدر را در شب بیست و یکم و
بیست و سوم بطلب،و در هر کدام از این دو یکصد رکعت نماز بجاي آور،و اگر بتوانی هر دو شب را تا طلوع صبح احیا بدار
و در آن شب غسل کن".
"ابو حمزه"می گوید:عرض کردم:"اگر نتوانم ایستاده اینهمه نماز بخوانم؟ فرمود:نشسته بخوان،عرض کردم:اگر
نتوانم؟فرمود:در بستر بخوان، و مانعی ندارد در آغاز شب خواب مختصري بکنی و بعد مشغول عبادت شوي، درهاي آسمان
.( در ماه رمضان گشوده است،و شیاطین در غل و زنجیرند،و اعمال مؤمنین مقبول است و چه ماه خوبی است ماه رمضان"؟! ( 1
***
-6 چرا قرآن در شب قدر نازل شد؟
از آنجا که در شب قدر سرنوشت انسانها براي یک سال،بر طبق لیاقتها و
ص : 191
. 1) "نور الثقلین"جلد 5 صفحه 626 قسمتی حدیث 58 -1
شایستگیهاي آنها،تعیین می شود،باید آن شب را بیدار بود،و توبه کرد و خودسازي نمود و به درگاه خدا رفت و لیاقتی بیشتر و
بهتر براي رحمت او پیدا کرد.
آري در لحظاتی که سرنوشت ما تعیین می شود نباید انسان در خواب باشد، و از همه چیز غافل و بیخبر که در این صورت
سرنوشت غم انگیزي خواهد داشت! قرآن چون یک کتاب سرنوشت ساز است،و خط سعادت و خوشبختی و هدایت انسانها
در آن مشخص شده است باید در شب قدر،!شب تعیین سرنوشتها، نازل گردد،و چه زیبا است رابطه میان"قرآن"و"شب
قدر"؟و چه پر معنی است پیوند این دو با یکدیگر؟ ***
-7 آیا شب قدر در مناطق مختلف،یکی است؟
می دانیم آغاز ماههاي قمري در همه بلاد یکسان نیست،و ممکن است در منطقه اي امروز اول ماه باشد و در منطقه دیگري
دوم ماه،بنا بر این شب قدر نمی تواند یک شب معین در سال بوده باشد،چرا که فی المثل شب بیست و سوم در مکه ممکن
است شب بیست و دوم در ایران و عراق باشد،و به این ترتیب قاعدتا هر کدام باید براي خود شب قدري داشته باشند،آیا این با
آنچه از آیات و روایات استفاده می شود که شب قدر یک شب معین است سازگار است؟! پاسخ این سؤال با توجه به یک
نکته روشن می شود و آن اینکه:
شب همان سایه نیم کره زمین است که بر،نیم کره دیگر می افتد،و می دانیم این سایه همراه گردش زمین در حرکت است،و
یک دوره کامل آن در بیست و چهار ساعت انجام می شود،بنا بر این ممکن است شب قدر یک دوره کامل شب به دور زمین
باشد،یعنی مدت بیست و چهار ساعت تاریکی که تمام نقاط زمین
ص : 192
را زیر پوشش خود قرار می دهد شب قدر است که آغاز آن از یک نقطه شروع می شود و در نقطه دیگر پایان می گیرد(دقت
کنید).
***خداوندا!به ما آن چنان بیداري و آگاهی عطا کن که از فضیلت لیله القدر بهره کافی گیریم.
پروردگارا!چشم امید ما به لطفت دوخته است مقدرات ما را بر وفق آن تعیین فرما.
بارالها!ما را از محرومان این ماه قرار مده که محرومیتی از آن بالاتر نیست.
آمین یا رب العالمین پایان سوره"قدر" آخر ماه مبارك رمضان 1407
ص : 193
ص : 194